Leka NDOJA

Ky botim është një projekt studimor mbi sekuestrimin, zhdukjen, tjetërsimin e paligjshëm të pronës intelektuale si një nga format e krimit komunist në Shqipëri. Në ditët tona, ne dëgjojmë për libra të zhdukur nga qarkullimi, por edhe të zhdukur nga bibliotekat familjare të pronarëve; objekte me vlerë kulturore dhe studimore të trashëguara për disa breza, vepra arti, dorëshkrime ose libra autorialë, artifakte, të cilat u morën me forcë nga pronarët apo u kthyen në pronë të institucioneve publike, u përvetësuan nga të tjerë, ose u zhdukën për fare. Kjo grabitje bëhej nën emrin e kolektivizimit të pronës ose nën etiketimin e tyre si “vepra anti-komuniste” dhe “dekadente”, të cilat mund të “dëmtonin” moralin komunist. E drejta e pronësisë intelektuale madje kufizohej edhe në kushtetutën e asaj kohe, ku autorëve dhe pronarëve, u hiqej e drejta mbi to nëse objekti ose vepra nuk përputhej me ideologjinë ose me filozofinë zyrtare dhe me skemat krijuese.

Në këtë studim evidentohet fakti që këto vepra jo vetëm janë sekustruar, por shpesh janë shndërruar në objekte akuzash si mjete propagandistike kundër regjimit, dhe disa prej krijuesve janë burgosur, internuar madje edhe ekzekutuar me këtë motiv.

Ky studim, i referohet akteve të tilla të grabitjes intelektuale, duke filluar nga periudha e Luftës Nacionalçlirimtare e pastaj më vonë në periudhën e sekuestrimit të organizuar nga pushteti i ri komunist dhe pastaj i gjithë formave të tjera të ndëshkimit mbi pronën intelektuale, deri në rënien e regjimit.